«Аз и Я» кітабының тарихи рөлі
2025 жылдың 27 мамырында Алматыда ЮНЕСКО жанындағы Мәдениеттерді жақындастырудың халықаралық орталығы Болат Өтемұратов атындағы Қормен, Нархоз университетімен, РУДН университетімен бірлесіп «Түркіславистиканың тууы» тақырыбында және ақын, қоғам қайраткері Олжас Сүлейменовтың «АзиЯ» кітабының 50 жылдығына арналған білім мәдениетін қолдау жөніндегі VII халықаралық конференцияны ұйымдастырды.
«Тұран» университетінің ректоры, э.ғ.д., профессор Алшанов Р.А. мәртебелі қонақ ретінде шақырылды.
Конференцияның мақсаты – Еуразия оқырмандарының бірнеше ұрпағының ұлттық және халықаралық өзіндік санасының қалыптасуына әсер еткен, жарты ғасыр бойы мәдениеттерді жақындастырып, олардың өзара тәуелді тарихын аша түскен «Аз и Я» кітабының тарихи рөлін ғылыми тұрғыдан түсіну.
Конференцияда «Аз и Я» кітабының шығу тарихын ашатын 1970-1980 жылдардағы мұрағаттық құжаттар жинағы, «Аз и Я» кітабының жаңа басылымыны, кітаптың мерейтойына арналған «Простор» әдеби журналының 5-ші нөмірінің тұсаукесері және Журналистика саласындағы Олжас Сүлейменов атындағы халықаралық сыйлықтың салтанатты марапаттау рәсімі болды.
Осыдан жарты ғасыр бұрын «Аз и Я» халықтардың бір-бірімен диалогта өзін-өзі тануды драмалық түрде меңгеруі негізгі сюжеті болып табылатын тарихи шындық туындысына айналды. Соңғы онжылдықтарда бұл кітап адамзаттың зияткерлік мұрасының лайықты элементі бола отырып, Еуразия мәдениеттерінің дамуы мен жақындасуын айқындаған еңбектердің арасында көрнекті орын алды.
Конференцияда «Аз и Я» кітабында айтылған сол жылдардың ғылыми-мәдени тәжірибесі талқыланды. 1960-70-80 жылдары зиялы қауымның белсенді жұмысының арқасында халықтардың тарихи тәжірибесі ұлттық республикаларда белсенді қоғамдық іс-әрекет жағдайына көшуді ұғынды. Бұл – әдебиет пен ұлттардың дүние жүзімен сұхбаттасудағы саналы өзара тәуелділік кезеңі.
Қазақ мәдениетіне ұлы есімдерді, бірнеше ғасырлық, мыңжылдық айғақтарды қайтарып, болашаққа бастар жолдағы халықтардың өмірбаянын біліммен жақындастырған, оларға тарихи жады мен ХХІ ғасырда әрекет ету құқығын берген сол онжылдықтардағы әдеби шығармалар болды. Ұлттық зиялы қауымның алдағы ондаған жылдар бойына тарихи субъективтілікті меңгеруін айқындаған «Аз и Я» 20-ғасырдың интеллектуалдық тарихына еніп, оқырмандардың бірнеше ұрпағына мазмұнын ғана емес, оны берудің өзіндік стилін де, болашаққа қажетті тарихты шынайы танудың еркіндігін берді.
Олжас Сүлейменов кітапты «Игорь жорығы туралы әңгіменің» «қараңғы жерлерін» поэтикалық декодтаудан бастап, жаңа ғылыми пәнді – түркіславистиканы жасап, шумер сөздері мен иероглифтерінің түркі этимологиясын ашып, олардың зерттеуге мүмкіндік беретін жаңа әдістемені (белгі мен сөз археологиясын) жасады.
Ал жарты ғасыр бұрын «Аз и Я» кітабында жарияланған «1001 сөз» тарихи-лингвистикалық жобасы автордың ғылыми-әдеби шығармаларында ғана қамтылып қоймай, ЮНЕСКО-ның мәдениеттерді жақындастыру жөніндегі жаһандық жобасының негізіне айналды.
Конференцияда ғалымдар, жазушылар, мәдениет және өнер қайраткерлері, олар 20 ғасырда мәдениет деген не және адамзат болашаққа қандай жолды ұстанғаны туралы білімді қалпына келтіру және жалпылау үдерісін бастаған Олжас Сүлейменовтің ең әйгілі кітабын зерттеуде жиналды.
Конференцияға Халықаралық қатынастар және дипломатия жоғары мектебінің директоры Мухамбедярова А.Т., сонымен қатар осы білім беру бағдарламасының студенттері қатысты. Отандық озық көзқарастардың өкілдерімен, қазақстандық мәдениеттің аты аңызға айналған тұлғаларымен танысу жастарды болашақ мамандығында жоғары жетістіктерге шабыттандырады.
